Dobrowolna odprawa – kiedy nie korzysta ze zwolnienia ze składek ZUS?

ZUS w swojej interpretacji z 15 kwietnia 2025 r. (znak DI/100000/43/336/2025) przypomina, że co do zasady dobrowolna odprawa wypłacana pracownikowi może być zwolniona ze składek na ubezpieczenia społeczne. Kluczowe jest jednak, aby jedyną przyczyną jej wypłaty było rozwiązanie stosunku pracy.

Czym jest dobrowolna odprawa?

Chociaż przepisy prawa pracy nie regulują szczegółowo dobrowolnych odpraw, pracodawcy często decydują się na takie świadczenia. Mają one swoje uzasadnienie w ogólnych zasadach wynikających z kodeksu pracy. Dobrowolna odprawa to dodatkowe świadczenie wypłacane pracownikowi przy okazji rozwiązania umowy o pracę – poza odprawami wynikającymi z przepisów prawa (np. ustawy o zwolnieniach grupowych).

Zgodnie z przepisami, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracownika stanowi przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Są to wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość świadczeń w naturze lub ich ekwiwalentów, niezależnie od źródła finansowania.

---

Warunki wyłączenia odprawy ze składek

Przychód ze stosunku pracy może być jednak zwolniony ze składek, jeśli spełnia kryteria rozporządzenia ministra pracy z 18 grudnia 1998 r. (§ 2 ust. 1 pkt 3). Zwolnienie obejmuje m.in. odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane w związku z wygaśnięciem lub rozwiązaniem stosunku pracy – niezależnie od tego, czy są obowiązkowe, czy dobrowolne.

Warunkiem zastosowania zwolnienia jest jednak to, aby wypłata takiej odprawy była bezpośrednio i wyłącznie związana z faktem rozwiązania umowy o pracę.

---

Co podkreślił ZUS?

ZUS w swojej interpretacji podkreślił, że odprawa, która jest uzależniona od spełnienia dodatkowych warunków (np. braku zarzutów wobec pracownika, zwrotu mienia pracodawcy, nienaruszenia zasad poufności) nie podlega zwolnieniu ze składek. W takich przypadkach nie można bowiem uznać, że jedyną przyczyną wypłaty świadczenia było rozwiązanie stosunku pracy.

Przykładowo, jeśli w umowie rozwiązania stosunku pracy zapisano, że wypłata odprawy zależy od pozytywnej opinii audytora lub braku zarzutów wobec pracownika, świadczenie to jest oskładkowane.

---

Wnioski dla pracodawców

Dla pracodawców oznacza to konieczność dokładnej weryfikacji zapisów w porozumieniach rozwiązujących umowę o pracę. Jeżeli odprawa jest „czysta” – tzn. związana wyłącznie z rozwiązaniem stosunku pracy – może być zwolniona z oskładkowania. Jeśli jednak warunkuje ją dodatkowy wymóg (np. brak zastrzeżeń audytora), świadczenie nie będzie zwolnione.

To ważna informacja dla działów kadr i płac – pozwala uniknąć ryzyka nieprawidłowego rozliczenia składek ZUS.