TSUE i VAT przy rozwiązaniu umowy – istotny wyrok dla przedsiębiorców

Pod koniec 2024 roku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał ważne rozstrzygnięcie dotyczące podatku VAT. Choć sprawa dotyczyła austriackiej spółki, to jej skutki mogą być istotne również dla przedsiębiorców działających w innych krajach Unii Europejskiej – w tym w Polsce. Warto zwrócić na ten wyrok uwagę, zwłaszcza w kontekście podobnych zdarzeń gospodarczych.

Tło sprawy

Spór dotyczył sytuacji, w której firma zawarła kontrakt na realizację projektu budowlanego, jednak po trzech miesiącach zdecydowała się odstąpić od umowy i zażądała wstrzymania prac. Wykonawca, pomimo że nie dokończył zlecenia, wystąpił z roszczeniem o zapłatę wynagrodzenia – pomniejszonego o koszty, które udało się zaoszczędzić z powodu wcześniejszego zakończenia współpracy. Pojawiło się więc pytanie, czy kwota ta powinna zostać objęta VAT-em.

Sądy krajowe miały różne zdania: sąd pierwszej instancji uznał, że świadczenie podlega VAT, natomiast sąd apelacyjny – przeciwnie. Ostatecznie sprawa trafiła do TSUE, który miał ocenić, czy tego rodzaju zapłata stanowi wynagrodzenie za usługę w rozumieniu unijnej dyrektywy VAT.

Kluczowa kwestia: czy to świadczenie, czy odszkodowanie?

Sednem sprawy była relacja między zapłatą a wykonanym świadczeniem. W przypadku uznania zapłaty za odszkodowanie – nie podlegałaby ona opodatkowaniu VAT. Jeśli jednak uznać ją za wynagrodzenie za usługę, podatek należałoby naliczyć.

Stanowisko TSUE

Trybunał orzekł, że w sytuacji, gdy umowa o świadczenie usług została zawarta w sposób ważny, a wykonawca rozpoczął jej realizację i był gotowy ją dokończyć, to nawet w przypadku jej wcześniejszego rozwiązania przez zlecającego – zapłata należna wykonawcy stanowi odpłatne świadczenie usług. Tym samym powinna być objęta podatkiem VAT.

Zdaniem Trybunału, kluczowe jest to, że usługodawca był gotowy do świadczenia usług zgodnie z umową, a jego działania umożliwiały zleceniodawcy skorzystanie z tych usług. To, że zlecający nie chciał lub nie mógł ich wykorzystać – nie zwalnia go z obowiązku zapłaty wynagrodzenia.

W ocenie TSUE, wypłacona kwota nie jest formą odszkodowania za poniesioną szkodę, ale stanowi wynagrodzenie za rozpoczętą i gotową do dokończenia usługę. Co istotne, kwota ta odpowiada ustalonemu wynagrodzeniu z kontraktu, pomniejszonemu o koszty niewykorzystane z powodu wcześniejszego zakończenia umowy.

Co to oznacza dla przedsiębiorców?

Choć sprawa rozstrzygana była na gruncie prawa austriackiego, to wydany wyrok ma zastosowanie we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Dla polskich przedsiębiorców oznacza to, że w sytuacjach związanych z wcześniejszym rozwiązaniem umowy i naliczaniem wynagrodzenia – warto dokładnie przeanalizować, czy dana płatność podlega VAT.

W praktyce gospodarczej często pojawiają się wątpliwości, czy dane kwoty traktować jako wynagrodzenie, czy odszkodowanie – a interpretacje organów podatkowych nie zawsze są spójne. Orzeczenie TSUE może zatem stanowić cenną wskazówkę interpretacyjną i pomóc w podejmowaniu właściwych decyzji.